รู้ได้อย่างไรว่าอาหารนี้ผ่านการฉายรังสีแล้วหรือยัง

การฉายรังสีอาหาร จัดเป็นกรรมวิธีการถนอมอาหารอย่างหนึ่ง ที่มีการทดลองวิจัยกันมานาน ทั้งในประเทศและนานาประเทศทั่วโลก บางประเทศก็มีการยอมรับ และวางตลาดอาหารฉายรังสีแล้ว กรรมวิธีการฉายรังสีอาหารนี้ ไม่ได้มีการเติมหรือปนเปื้อนสารกัมมันตรังสีใด ๆ เข้าไปในอาหาร แต่เป็นการผ่านพลังงานของรังสี ที่เข้าไปในอาหาร ในขณะที่ทำการฉายรังสี โดยหลังจากผ่านการฉายรังสีแล้ว อาหารนั้น ๆ จะไม่มีการเปลี่ยนแปลงสภาพแต่อย่างใด เปรียบกับคนที่ผ่านการฉายเอกซเรย์ เพื่อตรวจสุขภาพร่างกายที่โรงพยาบาล ก็ไม่ได้มีการเปลี่ยนแปลงสภาพร่างกาย หรือไม่ได้กลายเป็นมนุษย์รังสีในภายหลัง แม้อาหารฉายรังสี จะเป็นที่ยอมรับ จากองค์การสากลระหว่างประเทศเช่น องค์การอนามัยโลก องค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ ว่ามีความปลอดภัย เมื่อมีการฉายรังสีอาหาร ด้วยชนิดและปริมาณรังสี ตามที่มาตรฐานกำหนด แต่การฉายรังสีอาหาร ยังต้องมีการควบคุมในเรื่องของกรรมวิธีการผลิต เพราะยังต้องมีการตรวจสอบ ควบคุมต้นกำเนิดรังสี ในโรงงานผลิตอาหารฉายรังสี ซึ่งปกติแล้ว ตามประกาศกระทรวงสาธารณสุขของไทย ควบคุมโดยสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา กำหนดว่า อาหารฉายรังสี ต้องผ่านกรรมวิธีการผลิต ตามที่กำหนดและต้องมีการแสดงฉลาก แต่ถ้าอาหารเหล่านั้น ไม่ได้ผ่านการดำเนินการอย่างถูกต้อง เช่นไม่ได้ติดฉลาก แสดงว่าผ่านการฉายรังสีแล้ว อาหารนั้น ก็ยากที่จะตรวจสอบได้ด้วยตาเปล่า เพราะอาหารนั้น ยังคงสภาพเดิมไม่เปลี่ยนแปลง หรือการใช้เครื่องมือพื้น ๆ ธรรมดาในการวิเคราะห์อาหาร เพื่อตรวจวัดสารอาหารบางอย่าง ก็ไม่สามารถแยกความแตกต่าง ได้อย่างมีนัยสำคัญ ระหว่างอาหารฉายรังสีและไม่ฉายรังสี ในการที่จะระบุหรือไม่ว่าอาหารนั้น ๆ เป็นอาหารฉายรังสีหรือไม่ อาจมีผลในทางการค้าขายผลิตภัณฑ์อาหาร เพราะอาจเกิดกรณี ที่มีการลักลอบฉายรังสีอาหาร แล้วไม่ได้แสดงฉลาก เพื่อวัตถุประสงค์ ในการทำให้อาหารมีคุณภาพที่ดีขึ้น เช่นปราศจากแมลงทำลาย หรือเชื้อโรคลดหรือหมดไป ซึ่งมองในเรื่องคุณภาพ ก็จะมีผลในแง่บวกทางการค้า โดยเฉพาะอาหารที่ลักลอบฉายรังสี เพื่อส่งจำหน่ายยังประเทศ ที่ยังไม่มีกฎหมายยอมรับอาหารฉายรังสี หรือแม้แต่ประเทศที่ยอมรับได้ แต่ถ้าไม่มีการเปิดเผยข้อมูลการฉายรังสี หรือแสดงฉลากว่าเป็นอาหารฉายรังสี คู่ค้าหรือผู้บริโภค ก็ไม่อาจกระทำการตรวจสอบ ย้อนได้ถึงกรรมวิธีการฉายรังสี โดยเฉพาะในเรื่องของการควบคุมคุณภาพของโรงงานฉายรังสี และปริมาณรังสีที่ได้รับ ว่าถูกต้องหรือไม่ ฉะนั้น จึงได้มีการทดลอง ตรวจวัดอาหารฉายรังสี และไม่ฉายรังสี ด้วยวิธีการต่าง ๆ เพื่อพิสูจน์ทราบได้ว่า อาหารนั้น ๆ ผ่านการฉายรังสีมาแล้วหรือยัง การตรวจพิสูจน์มีได้หลายวิธี เช่นการวิเคราะห์จากการเปลี่ยนแปลง คุณลักษณะต่าง ๆ ภายในอาหารฉายรังสีเทียบกับอาหารไม่ฉายรังสี เช่น การเปลี่ยนแปลงทางฟิสิกส์ ทางเคมี และชีววิทยา (ดูตาราง)

การตรวจพิสูจน์ด้วยวิธีการเหล่านี้ อาจเหมาะสำหรับการตรวจอาหารประเภทใดประเภทหนึ่ง ยังไม่มีข้อมูลที่รายงานว่า มีเครื่องมือใด ที่สามารถตรวจวัดการเป็นอาหารฉายรังสี ได้ทั้งหมดทุกประเภท อย่างถูกต้องแม่นยำ อย่างไรก็ตาม ขณะนี้มีการยอมรับวิธีการ และได้กำหนดมาตรฐานวิธีการตรวจสอบ ว่าอาหารนั้น ๆ ผ่านการฉายรังสีหรือไม่ เช่น ในสหภาพยุโรป (European Standard) ได้กำหนดให้ใช้เทคนิค Photostimulated luminescence (PSL) - EN 13751 และ Thermoluminescense (TL) - EN 1788 เพื่อตรวจสอบอาหารฉายรังสี ซึ่งขณะนี้ก็ได้นำวิธีการทั้งสองมาทำการตรวจวัดอาหาร ที่นำเข้าในประเทศสหภาพยุโรป รวมถึงอาหารแห้ง เช่น เครื่องเทศ เครื่องปรุงรส จากประเทศไทยด้วย

วิธีการตรวจพิสูจน์อาหารฉายรังสีแบบต่างๆ