การควบคุมกำจัดแมลงศัตรูในพื้นที่กว้าง

วณิช ลิ่มโอภาสมมณี
กลุ่มงานวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีนิวเคลียร์ สถาบันเทคโนโลยีนิวเคลียร์แห่งชาติ ิ

มนุษย์ต่อสู้กับแมลงมาเป็นเวลาหลายศตวรรษ เพื่อลดความเสียหายที่เกิดจากแมลง ทั้งในแง่ที่แมลงนำโรคมาสู่มนุษย์ และเก็บรักษาอาหาร เครื่องนุ่งห่ม ให้เพียงพอกับการเพิ่มประชากรมนุษย์ โดยมนุษย์เป็นฝ่ายตั้งรับ มนุษย์จะควบคุมกำจัดแมลง เมื่อจำนวนเพิ่มมากขึ้น จนถึงระดับที่ก่อให้เกิดความเสียหาย หรือเกิดความเสียหายขึ้นแล้ว การควบคุมกำจัดแมลงที่ใช้ส่วนใหญ่คือ การใช้สารเคมี ซึ่งทำให้เกิดปัญหาต่อสุขภาพของเกษตรกร ผู้บริโภค และสิ่งแวดล้อม ในขณะเดียวกัน แมลงได้พัฒนาการต่อสู้ เช่น การสร้างความต้านทานต่อสารเคมี และวิธีการกำจัดแมลง การปรับตัวให้เข้ากับสิ่งแวดล้อมที่เปลี่ยนไป การหลบซ่อนตัว และการใช้พื้นที่ผสมพันธุ์และอาหารเพียงเล็กน้อย

การควบคุมกำจัดแมลงในพื้นที่กว้างเป็นวิธีการ ที่ใช้ในพื้นที่ขนาดใหญ่ ควบคุมพื้นที่เพาะปลูกหลายเจ้าของ พื้นที่เพาะปลูกพืชอาศัยอื่น พื้นที่อยู่อาศัย พื้นที่รกร้างและพื้นที่ป่าที่แมลงใช้เป็นที่อยู่อาศัยและหลบซ่อน ไม่จำกัดเฉพาะแปลงที่ปลูกพืชเป้าหมาย เป็นวิธีการควบคุมกำจัดแมลงในเชิงรุกก่อนที่แมลงจะเข้าทำลายพืชเป้าหมาย มีการวางแผนดำเนินการระยะยาว และนำเทคโนโลยีชั้นสูงมาใช้ เช่น การใช้ดาวเทียม ให้การสำรวจพืชอาศัย การสำรวจการเคลื่อนย้ายของแมลง โปรแกรมคอมพิวเตอร์ คำนวณการเปลี่ยนแปลงจำนวนประชากรแมลง โดยใช้ข้อมูลทางชีวภาพ การควบคุมประชากรแมลงโดยใช้ตัวเบียน การศึกษาทางพันธุกรรมของแมลง ที่สร้างความต้านทานสารเคมี โดยมีเป้าหมายเพื่อควบคุมแมลง ให้ต่ำกว่าระดับที่จะก่อความเสียหายทางเศรษฐกิจ (economic threshold) ตัวอย่างการควบคุมกำจัดแมลงด้วยวิธีนี้ เช่น การควบคุมกำจัดแมลง โดยเทคนิคการใช้แมลงที่เป็นหมัน (SIT programmes) การกำจัดแมลงให้หมดไป (insect eradication programmes) การควบคุมแมลงศัตรูป่าไม้ (most forest insect control programmes) การใช้พันธุ์ต้านทานแมลง การควบคุมประชากรยุง (mosquito control programmes) the Black Fly programmes in West การรมสารเคมีกำจัดแมลง ในโรงเก็บหรืออาคาร ตัวอย่างการกำจัดแมลงสาบในอพาร์ตเมนต์ ถ้าห้องใดห้องหนึ่ง หรือตึกใดตึกหนึ่งใช้สารฆ่าแมลงสาบ แมลงสาบก็จะหมดหรือหายไปจากบริเวณนั้น 2-3 วันหรือ 2-3 สัปดาห์ หลังจากนั้น แมลงสาบห้องใกล้เคียง หรือตึกใกล้เคียง ก็กลับมาระบาดใหม่ ถ้าทุกห้องหรือทุกตึกกำจัดแมลงสาบพร้อมๆ กัน แมลงสาบในบริเวณนั้นก็จะหมดไปอย่างสิ้นเชิง อย่างไรก็ตาม ตามกองขยะ ห้องเก็บของ ห้องเก็บขยะซึ่งเป็นพื้นที่ส่วนรวม ก็เป็นปัญหาว่าใครจะเป็นผู้กำจัดแมลงสาบ ถ้าไม่กำจัดแมลงในส่วนนี้ แมลงสาบก็จะไม่หมดไปจากอพาร์ตเมนต์นั้น

   

เทคโนโลยีที่ใช้ควบคุมแมลงในพื้นที่กว้าง หรือโครงการบริหารจัดการแมลงศัตรู มีการใช้ค่อนข้างจำกัด ทั้งนี้ ไม่ใ่ช่้เนื่องจากความยุ่งยากของวิธีการ แต่ไม่มีการเน้นสอนในสถาบันการศึกษา ซึ่งส่วนใหญ่จะสอนการควบคุมกำจัดแมลง แบบผสมผสานในพื้นที่จำกัดเล็กๆ ทฤษฏีนี้สามารถใช้วิธีการควบคุมแมลงต่าง ๆ เช่ น การทำหมันแมลง (SIT) การกำจัดตัวเต็มวัยเพศผู้ (male annihilation) การใช้ตัวห้ำ ตัวเบียน (parasites and predators) การใช้กับดักพืชอาศัย (trap crop) การใช้พืชต้านทาน (host plant resistance) การยับยั้งการผสมพันธุ์ของแมลง (mating inhibitors) การใช้สารเคมี การใช้วิธีทางฟิสิกส์

ส่วนใหญ่แล้ว เกษตรกรจะไม่สามารถควบคุมแมลงด้วยวิธีการนี้ เนื่องจากไม่มีเวลา ไม่มีความรู้ และไม่ยอมเสียค่าใช้จ่าย ในการควบคุมแมลงในพื้นที่อื่น ที่ไม่ใช่แปลงปลูกพืชเศรษฐกิจ เช่น พื้นที่อยู่อาศัย พื้นที่ป่า พื้นที่รกร้าง ทำให้แก้ปัญหาการระบาดของแมลงบางชนิดไม่ได้ เช่น แมลงวันผลไม้ การควบคุมแมลงในพื้นที่กว้าง ต้องดำเนินการโดยหน่วยงานเฉพาะ ที่มีความรู้ และต้องได้รับความร่วมมือ จากผู้ที่มีส่วนได้เสียด้วย (stakeholders) เช่น ผู้ผลิตหรือเกษตรกร พ่อค้า ผู้ส่งออก นักวิทยาศาสตร์ นักส่งเสริมการเกษตร นักสิ่งแวดล้อม นักเศรษฐศาสตร์ นักการเมือง จึงจะได้ผลอย่างมีประสิทธิภาพ